Wezuwiusz, leżący nad Zatoką Neapolitańską w Kampanii, jest jedynym czynnym wulkanem na kontynencie europejskim. Wulkan ten zaznaczył swą obecność w geografii i historii południowej Italii tragicznymi w skutkach erupcjami.


W 79 roku Wezuwiusz obudził się, zasypując Pompeje popiołem wulkanicznym. Ten sam apokaliptyczny scenariusz powtórzył się w 1631 roku. D 1944 roku wulkan milczy, ale w każdej chwili może się rozpocząć kolejna erupcja.

Wezuwiusz powstał w plejstocenie około 2000 tysięcy lat temu. Wiadomo, że wybuchał w 5 9000 i 3 580 roku p.n.e. Przed erupcją w 79 roku Rzymianie, mieszkający u jego podnóży, uważali go za dawno wygasły wulkan, uśpiony niemal od 8000 lat.


Gęsto zaludnione okolice Wezuwiusza z kwitnącymi w czasach rzymskich miastami, wśród których wyróżniały się Herkulanum, Pompeje i Stabie, zostały pogrzebane pod zwałami popiołu błotnistego (para wodna z wulkanicznej chmury spadła jako ulewny deszcz) oraz drobnych skał (lapille). Tysiące osób zmarło, zatrutych bądź uduszonych gazem i pyłem. O szczegółach kataklizmu, podczas którego zginął Pliniusz Starszy, pisze jego bratanek, Pliniusz Młodszy w dwóch listach adresowanych do Tacyta. Pliniusz Starszy, który był prefektem stacjonującej w pobliżu floty rzymskiej, organizował podczas wybuchu pomoc poszkodowanych a jednocześnie notował swoje obserwacje z tak niecodziennego wydarzenia. Rzymski historyk daje pierwszy w historii opis zjawiska wulkanicznego. To od niego przyjęła się nazwa „pliniański” dla określenia typu erupcji lawy z dużą ilością gazów.


Erupcja w 1631 roku, która nastąpiła po dłuższym, trwającym około 500 lat uśpieniu, okazała się równie tragiczna – zginęła blisko 4 000 osób. Katastrofa ta rozpoczęła okres wzmożonej aktywnością Wezuwiusza. Geologowie interesują się nią tym bardziej, że odsłonięte w XVIII i XIXI wieku ruiny miast zniszczonych w 79 roku pozwalają porównać dawną i obecną aktywność wulkanu. Ostatnia erupcja z 1944 roku, różniła się od tej z 9 roku, ponieważ miała charakter lawowy, nie eksplozywny. Ten fakt pokazuje, że Wezuwiusz jest wulkanem o rozwoju zmiennym, ponieważ jego erupcje coraz częściej stają się eksplozywne. Wezuwiusz jest od trzech wieków najbardziej aktywnym wulkanem Europy, jednym z najbardziej niebezpiecznych; gdyby erupcja wydarzyła się obecnie, mógłby uśmiercić nawet milion osób. Z tego też względu na wysokości 608 m n.p.m., na krawędzi pozostałości dawnego stożka Somma, powstało w 1845 roku obserwatorium wulkanologiczne.

Wezuwiusz od południowego zachodu dochodzi do Morza Tyrreńskiego; na północy leżą Pola Flegrejskie, na wschodzie zaś łańcuch Apeninów.


Wezuwiusz leży na krawędzi płyt tektonicznych, gdzie płyta afrykańska styka się z euroazjatycką,. Nie bacząc na stałe zagrożenia wybuchem, u podnóża wulkanu mieszka ponad milion osób.

Wezuwiusz zbudowany jest z na przemianległych warstw tufów i pokryw lawowych:; należy do typu wulkanów mieszanych (stratowulkanów). Jego wysokość wynosi 1 277 m n.p.m. Otoczony jest półkolistym wałem, zwanym Somma, który stanowi resztki dawnego stożka zniszczonego u 79 roku. Wierzchołek Wezuwiusza, zwany Gran Cono (Wielki Stożek), z wielkim kraterem (400 m średnicy i 300 m głębokości) wyłania się z Sommy. Stożek Wezuwiusza od stożka Sommy oddziela przełęcz Valle del Gigante (Dolina Olbrzyma).


Na żyznych stokach Wezuwiusza uprawia się winorośl, z której tłoczy się słynne słodkie i aromatyczne wino lacrima christi. Podnóża wulkanu są gęsto zaludnione. Wulkanolodzy i turyści z całego świata zafascynowaniu „górą ognia”, wjeżdżają lub wychodzą na sam jesj szczyt. Stąd podziwiają Zatokę Neapolitańską, półwysep Sorrento oraz Capri. W Pompejach i Herkulanem, dawnych miastach, które zostały zniszczone w wyniku wybuchu w 79 roku, trwają prace archeologiczne. Odnaleziono liczne wille warsztaty, sklepy, termy i inne budowle. Zachowały się wspaniałe malowidła ścienne, rzeźby, a nawet biblioteka ze zwojami papirusami.